Wyobraź sobie taką sytuację: kupujesz od architekta projekt, na podstawie którego stawiasz swój wymarzony dom z ogródkiem. Po kliku latach dochodzisz jednak do wniosku, że przydałaby się rozbudowa.

W związku z tym, że rodzina się powiększyła, chciałbyś dobudować do istniejącego budynku jedno pomieszczenie, które spowoduje, że bryła całego obiektu całkowicie się zmieni. Co w takiej sytuacji należy zrobić? Czy projekt kupiony u jednego architekta, może być zmieniony przez innego specjalistę?

Prawo autorskie, a projekt architektoniczny

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej, który posiada indywidualny charakter i został ustalony w jakiejkolwiek postaci. Nie ma znaczenia, jaką ma wartość, przeznaczenie i jaki sposób jest wyrażony.

Przedmiotem prawa autorskiego są zatem również projekty architektoniczne i urbanistyczne. Podlegają one ochronie i nie można w nie ingerować bez zgody autora, można natomiast tworzyć na ich podstawie inne utwory inspirowane oryginałem.

Kto inny wykonał projekt

Jeżeli zatem projekt architektoniczny wykonał architekt X, a teraz będzie go zmieniał architekt Y, to – na jego zmianę – musi on mieć zgodę pierwszego autora. Gdybyś chciał np. zmienić projekt bez zgody architekta X, działanie takie będzie stanowiło naruszenie autorskich praw majątkowych pierwszego twórcy.

Twoim obowiązkiem jest więc wystąpienie do pierwszego architekta i uzyskanie na piśmie pozwolenia na ingerencję w projekt. Jeżeli architekt X wyda takie pozwolenie, to ze zmianą nie ma problemów nawet w sytuacji, gdy  w wyniku jej wprowadzenia bryła budynku będzie zupełnie inna. Wydanie pozwolenia na zmiany w projekcie może się wiązać z dodatkowymi opłatami.

Kontakt z architektem nie jest możliwy – co zrobić?

Może się zdarzyć tak, że architekt, który wykonał projekt zmarł, kontakt z nim jest utrudniony lub w wyniku nieszczęśliwego wypadku nie jest w stanie wydać zezwolenia. Należy wtedy udać się do Izby Architektów i poprosić o pomoc. Izba pomoże w znalezieniu rozwiązania problemu i doradzi jak postępować w danej sytuacji.

Kiedy nie trzeba pozwolenia?

Ustawa o prawie autorskim określa też kiedy istnieje możliwość dokonania zmian w utworze. Pojawia się ona tylko wtedy, gdy zmiany są podyktowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić.

Taka sytuacja ma miejsce wówczas, gdy np. część budynku grozi zawaleniem, ponieważ fundamenty zniszczyła powódź lub pożar. Autor projektu – w obronie swojego dzieła – nie ma wtedy możliwości odwołania się do ustawy o prawie autorskim. Przebudowa domu jest w takiej sytuacji konieczna, bo naruszona konstrukcja mogłaby zagrażać życiu lub zdrowiu domowników. Zmiany podyktowane są więc – jak mówi ustawa – “oczywistą koniecznością”.

Czy staraliście się kiedyś zmienić projekt architektoniczny domu? Czy były z tym jakieś problemy?